Ο Σημαντικός Ρόλος της Διατροφής και της Βιταμίνης D στην Άνοια

Τί είναι η άνοια – Συμπτώματα

Με τον όρο άνοια περιγράφουμε ένα σύνολο συμπτωμάτων τα οποία έχουν επίδραση στις γνωστικές λειτουργίες ενός ατόμου. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η άνοια ΔΕΝ είναι μια μοναδική πάθηση με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Επίσης, να σημειώσουμε ότι τα παρακάτω συμπτώματα θα πρέπει να εμφανίζονται με μεγάλη ένταση, έτσι ώστε να θεωρηθούν άνοια. Τέλος, θα πρέπει να επηρεάζουν την καθημερινότητα του ατόμου σε σημαντικό βαθμό.

Αυτό, γιατί είναι φυσιολογικό οι γνωστικές μας λειτουργίες να φθίνουν με το πέρας των χρόνων και έχοντας ένα ή και περισσότερα από τα κάτωθι συμπτώματα ερμηνεύεται σαν κάτι φυσιολογικό.

Υπάρχει και μια ενδιάμεση κατάσταση, ανάμεσα στην άνοια και την φυσιολογική εξασθένηση της γνωστικής λειτουργίας, που ονομάζεται Mild Cognitive Impairment ή Ήπια Γνωστική Διαταραχή και εμφανίζεται σε 1 στους 10 ανθρώπους άνω των 70 (το ποσοστό ανεβαίνει στο 25% στις ηλικίες άνω των 80).

Ένα άτομο με άνοια, συνήθως, εμφανίζει τα εξής συμπτώματα:

• Προβλήματα στην ομιλία

• Διαταραχές στην αντίληψη

• Εξασθένηση της μνήμης

• Κατάθλιψη και άγχος

• Διαταραχές ύπνου

• Μείωση της κριτικής σκέψης

• Ανάρμοστη συμπεριφορά

Σχετικά με τον όρο “γεροντική άνοια” που έχει αποδοθεί στην άνοια (επειδή έχει συνδεθεί με τις γηραιότερες ηλικίες), αυτός είναι μάλλον αδόκιμος. Δεν θα εμφανίσουν άνοια μόνο οι ηλικιωμένοι και δεν θα εμφανίσουν άνοια όλοι οι ηλικιωμένοι.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου της νόσου Αλτσχάιμερ

Αν και δεν είναι γνωστές όλες οι αιτίες που οδηγούν στο Αλτσχάιμερ, οι πιο σημαντικοί παράγοντες φαίνεται να είναι η γενετική προδιάθεση και η ηλικία. Δεν μπορούμε, προς το παρόν τουλάχιστον, να επέμβουμε σε κανένα από αυτούς τους δύο παράγοντες.

ADVERTISEMENT

Αυτό που γνωρίζουμε, με βάση τις έως τώρα επιστημονικές μελέτες και έρευνες, είναι ότι η πιθανότητα εμφάνισης άνοιας αυξάνεται με το γήρας και ότι συναντάται σε ποσοστό 2% στις ηλικίες μεταξύ 65-74, 19% σε άτομα ηλικίας 75-84 και 35% σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Τί συμβαίνει στον εγκέφαλο στο Αλτσχάιμερ

Δύο συγκεκριμένες πρωτεΐνες φαίνεται να είναι υπεύθυνες για τον εκφυλισμό των νευρώνων του εγκεφάλου – η τ πρωτείνη και η β αμυλοειδής πρωτείνη – οι οποίες εναποθέτονται στον εγκέφαλο και προκαλούν συμπτώματα, όπως:

• Διαταραχές της κρίσης

• Δυσκολία στην κατανόηση του λόγου

• Δυσκολία στην έκφραση του λόγου

• Διαταραχές μνήμης

• Απώλεια προσανατολισμού στον χρόνο και τον χώρο

• Δυσλειτουργία στις καθημερινές δραστηριότητες/λειτουργίες

• Αλλαγές στην προσωπικότητα (απάθεια, ευερεθιστικότητα, επιθετικότητα, κατάθλιψη, ψευδαισθήσεις, παραλήρημα, αρνητισμός)

Το διάστημα που μεσολαβεί από την αρχή των συμπτωμάτων της νόσου μέχρι τα τελικά στάδια είναι (κατά μέσο όρο) μια δεκαετία. Τα συμπτώματα, στα αρχικά στάδια, εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άτομο και η πορεία της εξέλιξής τους είναι αργή. Όσο εξελίσσεται η νόσος, τα συμπτώματα επιδεινώνονται. Αυτό συμβαίνει και σε άλλα σύνδρομα άνοιας, όπως αυτά που αναφέραμε παραπάνω.

Διατροφή και άνοια

Τα τελευταία χρόνια, γίνεται τεράστια προσπάθεια με σκοπό την ανεύρεση θεραπειών με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε ότι αφορά την άνοια. Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία στον επιστημονικό χώρο ότι πολύ σύντομα θα έχουμε φάρμακα που θα συνδράμουν στην καλύτερη αντιμετώπιση της νόσου και, γιατί όχι, ακόμα και την αποτροπή της.

Μέχρι τότε, καλό είναι να γνωρίζουμε όλες τις διαστάσεις της νόσου και να είμαστε σε εγρήγορση. Σε ότι αφορά στην διατροφή μας, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι συγκεκριμένες τροφές μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης γνωστικών διαταραχών (των συμπτωμάτων που αναφέραμε προηγουμένως), καθώς και την ένταση τους, σε περιπτώσεις που η νόσος έχει ήδη εκδηλωθεί.

Σε ότι αφορά στις διατροφικές μας συνήθειες, αυτές επηρεάζουν πάρα πολύ τη λειτουργία του εγκεφάλου, το κεντρικό νευρικό μας σύστημα και την πνευματική μας υγεία. Είναι πλέον γνωστό ότι η κακή διατροφή, το έντονο άγχος και οι βλαβερές συνήθειες (υπερκατανάλωση αλκοόλ, καφέ και επεξεργασμένων τροφίμων, η έλλειψη άσκησης, το κάπνισμα, κα) κάνουν κακό στην υγεία μας και μπορεί να εξασθενήσουν τις γνωστικές μας δυνατότητες.

Η εξασθένηση των γνωστικών μας λειτουργιών μπορεί να προκαλέσει σοβαρές δυσλειτουργίες στον εγκέφαλο, ειδικά αν υπάρχει κάποια γενετική προδιάθεση.

Η διατροφή MIND

Η διατροφή που βασίζεται στην κατανάλωση των τροφών που θα παραθέσουμε ακριβώς παρακάτω, είναι ένας υβριδικός συνδυασμός της διατροφής που συστήνεται σε άτομα με υπέρταση και της μεσογειακής διατροφής και ονομάζεται Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay ή MIND.

Σύμφωνα με την MIND, καλό θα ήταν να εντάξουμε στη διατροφή μας:

Καλό θα ήταν αποφεύγονται ή να περιοριστούν τροφές, όπως τα επεξεργασμένα γλυκά τρόφιμα (το πολύ 4 μικρές μερίδες εβδομαδιαίως), η μαργαρίνη και το βούτυρο (το πολύ 14 γραμμάρια την ημέρα), οι τηγανητές τροφές (λιγότερο από μια μερίδα την εβδομάδα), τα τυριά (λιγότερο από μια μερίδα εβδομαδιαίως) και το κόκκινο κρέας, ειδικά το αρνί, το χοιρινό και τα υποπροϊόντα τους, όπως το μπέικον (λιγότερο από 3 μερίδες εβδομαδιαίως).

Αν, για λόγους υγείας, δεν μπορείτε να ακολουθήσετε τις παραπάνω προτάσεις, ένας διατροφολόγος θα σας βοηθήσει να εντάξετε εναλλακτικές επιλογές που θα ενισχύσουν την λειτουργία του εγκεφάλου.

Διατροφικά συμπληρώματα και άνοια

Μπορείτε να επιλέξετε κάποιο από τα πολλά συμπληρώματα διατροφής που υπάρχουν στα φαρμακεία για να προσφέρετε στον οργανισμό σας τα συστατικά που χρειάζεται για να έχει ένα ισχυρό νευρικό σύστημα, το οποίο θα βοηθήσει στην σωστή λειτουργία του εγκεφάλου, όπως τα συμπληρώματα μουρουνέλαιου που είναι πλούσια σε λιπαρά οξέα.

Για τους χορτοφάγους ή έγκυες γυναίκες, που δεν θέλουν να καταναλώσουν ιχθυέλαια, υπάρχουν vegetarian εκδοχές συμπληρωμάτων με λιπαρά οξέα. Εκτός από τα λιπαρά οξέα, συμπληρώματα με Ginkgo Biloba και Rhodiola συμβάλλουν, επίσης, στην ενίσχυση της μνήμης (και σε πολλές άλλες διεργασίες του ανθρώπινου οργανισμού).

Νοοτροπικά συμπληρώματα – Βότανα για την υγεία του εγκεφάλου

Φυσικά, έχουν δημιουργηθεί και πιο εξειδικευμένες φόρμουλες που ενισχύουν την εγκεφαλική λειτουργία και αντιμετωπίζουν την πνευματική κόπωση, όπως τα νοοτροπικά ή νοότροπα συμπληρώματα*.

Κάποια από τα βότανα που περιέχονται σε νοοτροπικά συμπληρώματα που στοχεύουν στην καλύτερη γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου και/ή την βελτίωση των συμπτωμάτων της άνοιας, είναι τα παρακάτω:

* Μια ομάδα συμπληρωμάτων που βασίζονται σε βότανα που έχουν αποδειχθεί ότι ωφελούν τη λειτουργία του εγκεφάλου, βελτιώνουν τη συγκέντρωση, βοηθούν στην αντιμετώπιση του στρες και της αϋπνίας, αυξάνουν την πνευματική απόδοση, δίνουν μια αίσθηση διαύγειας και ευεξίας, και ενισχύουν τη μνήμη, αποτρέπουν τη δημιουργία πλάκας στον εγκέφαλο, και συνδράμουν στην υγεία άλλων οργάνων του σώματος.

Θρεπτικά συστατικά που προστατεύουν την μνήμη και το μυαλό

Από τα πιο βασικά συστατικά μιας διατροφής που στοχεύει στην ενίσχυση της εγκεφαλικής λειτουργίας είναι τα εξής:

• Αντιοξειδωτικά – Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται οι βιταμίνες Α, C, Ε, το σύμπλεγμα των βιταμινών Β και το β-καροτένιο (όλα έχουν δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα και προστατεύουν από την γνωστική μείωση). Ειδικά η βιταμίνη Β1, έχει φανεί να προστατεύει από μια εκφυλιστική διαταραχή του εγκεφάλου (το σύνδρομο Wernicke-Korsakoff), που προκαλείται συνήθως από χημειοθεραπείες, υποσιτισμό και/ή υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Η έλλειψη της Β12 και/ή της Β3, μπορεί να ενισχύσει την πιθανότητα άνοιας και ανοϊκών συμπτωμάτων.

• Κιτικολίνη – Βελτιώνει την μνήμη, ενισχύει την πνευματική ενέργεια, αυξάνει την νοητική λειτουργία, προωθεί την νευροπλαστικότητα και συμβάλλει στην καλή λειτουργία του εγκεφάλου, χάρη στην χολίνη που περιέχει.

• Συνένζυμο Q10 – Προστατεύει από νευρικές βλάβες, έχει αντιοξειδωτική δράση και υποστηρίζει την νευρολογική λειτουργία και τις κυτταρικές μεμβράνες.

• Μαγνήσιο – Συμβάλλει στην μείωση της ορμόνης του στρες (την κορτιζόλη), ενισχύει τη χαλάρωση, τον μυικό τόνο και τον καλό ύπνο. Βρείτε το σωστό τύπο μαγνησίου για την περίπτωσή σας ΕΔΩ.

• Τρυπτοφάνη – Υποστηρίζει την παραγωγή της ορμόνης που ελέγχει τον κύκλο του ύπνου (τη μελατονίνη) και την ισορροπία της διάθεσης, βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου (και τη διάρκειά του) και έχει ηρεμιστική δράση, χωρίς να επηρεάζει την απόδοση του ατόμου το επόμενο πρωί και καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Βιταμίνη D – Το μεγάλο “στοίχημα” για την αντιμετώπιση ή την αποτροπή της άνοιας

Πρόσφατες μελέτες παρουσιάζουν κάποια ενδιαφέροντα ευρήματα σε ότι αφορά την άνοια και την βιταμίνη D. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D μπορεί να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης άνοιας, αν και χρειάζονται περαιτέρω έρευνες. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι η έλλειψη βιταμίνης D είναι ένας από τους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης της νόσου ή επίσπευσης των συμπτωμάτων της.

Μια από τις μελέτες που έγιναν, ανέλυσε πληροφορίες από 12,388 άτομα (μέσος όρος ηλικίας ήταν τα 71 έτη) που δεν είχαν άνοια στην αρχή της μελέτης. Στις αναλύσεις τους, οι επιστήμονες συμπεριέλαβαν δημογραφικά στοιχεία, κλινικά στοιχεία και γενετικές μεταβλητές, όπως η κατάθλιψη και το επίπεδο ενός γονιδίου που έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.

Μετά από 5 χρόνια, οι ερευνητές βρήκαν ότι περίπου το 84% που λάμβανε συμπληρώματα βιταμίνης D ήταν εν ζωή και υγιείς (χωρίς άνοια). Το ίδιο ίσχυε και για το 68% των ατόμων που δεν είχαν λάβει βιταμίνη D.

Στο πέρας μιας δεκαετίας, 22% από τους συμμετέχοντες εμφάνισαν άνοια, από τους οποίους, οι περισσότεροι (75%) δεν είχαν καταναλώσει συμπληρώματα βιταμίνης D. Aν και σχεδόν το 15% αυτών που έλαβαν τη βιταμίνη εμφάνισαν άνοια, το ποσοστό ήταν σχεδόν διπλάσιο στα άτομα που δεν λάμβαναν τη βιταμίνη.

Το τελικό συμπέρασμα, αφού οι ερευνητές συμπεριέλαβαν όλους τους παράγοντες, ήταν ότι η λήψη βιταμίνης D μπορεί να μειώσει την εμφάνιση άνοιας κατά 40% και ότι τα θετικά οφέλη αφορούσαν περισσότερο τις γυναίκες (49 % λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν άνοια). Στους άντρες, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 26% (σε σχέση με τους άντρες που δεν λάμβαναν βιταμίνη D).

Η κατάθλιψη, επίσης, φάνηκε να συνδέεται με την εμφάνιση της άνοιας (35% πιο πιθανό να την εμφανίσουν άτομα με κατάθλιψη). Το πώς ακριβώς η βιταμίνη D συνδράμει σε αυτή την (θετική) εξέλιξη, οι ερευνητές αναφέρουν ότι η συγκεκριμένη βιταμίνη παίζει σημαντικότατο ρόλο στο καθαρισμό μιας πρωτεΐνης που συσσωρεύεται στον εγκέφαλο των ατόμων με άνοια.

Επίσης, μπορεί να προστατέψει τα νευρικά κύτταρα από ζημιά και από άλλες πρωτεΐνες που συμβάλλουν στην εμφάνισης της άνοιας. Υπάρχουν υποψίες ότι η βιταμίνη D ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και λειτουργεί σαν ένας “επίδεσμος” που χρησιμοποιεί ο οργανισμός για να αντιμετωπίσει φλεγμονές του εγκεφάλου που προκαλούνται από τις προαναφερόμενες πρωτεΐνες.

Σε ότι αφορά στο γεγονός ότι οι γυναίκες φαίνεται να έχουν μεγαλύτερα οφέλη από τους άντρες, ένας από τους επιστήμονες της έρευνας εξήγησε ότι οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς σε αυτοάνοσα νοσήματα (3 φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλες παθήσεις που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα.

Το διαφορετικό ανοσοποιητικό σύστημα των γυναικών (από αυτό των αντρών) είναι ο λόγος πίσω από τα συγκεκριμένα ευρήματα (μια γυναίκα έχει 2 Χ χρωμοσώματα, ενώ ο άντρας μόνο 1), αφού τα περισσότερα γονίδια που ρυθμίζουν την ανοσία του οργανισμού είναι Χ χρωμοσώματα. Λαμβάνοντας συμπληρώματα βιταμίνης D, οι γυναίκες κατάφεραν να ισορροπήσουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα.

Αν και απαιτούνται επιπλέον μελέτες για να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα και να καθοριστεί η σωστή δοσολογία, οι πρώτες ενδείξεις είναι θετικές και πολλά υποσχόμενες. Σαν επιπλέον συμβουλή, οι ερευνητές αναφέρουν ότι το καλύτερο είναι να ξεκινήσει κάποιος να παίρνει συμπληρώματα βιταμίνης D πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων, για καλύτερο αποτέλεσμα.

Τελικές Σκέψεις

Η άνοια, συμπεριλαμβανομένης και την νόσου Αλτσχάιμερ, επηρεάζει όχι μόνο τον πάσχοντα αλλά και τους οικείους του. Είναι εξαιρετικά σημαντική η έγκαιρη διάγνωση, έτσι ώστε να δοθούν τα χρονικά περιθώρια για την αποδοχή και την σωστή ενημέρωση σχετικά με την κατάσταση, καθώς και την διατήρηση μιας καλής ποιότητας ζωής του πάσχοντος. Το θετικό είναι ότι υπάρχουν ήδη αρκετές πολλά υποσχόμενες μελέτες και πάρα πολλά βότανα που έχουν αποδεδειγμένα οφέλη σε ότι αφορά στην καλή λειτουργία του εγκεφάλου.